-
1 торгызу
1) понуд. от торуйокыдан торгызу — разбуди́ть, заста́вить подня́ться на́ ноги
бер урында торгызу — заста́вить стоя́ть на ме́сте
2) перех.а) поднима́ть/подня́ть || поднима́ние, подня́тие на́ ногиегылганны торгызу — подня́ть упа́вшего на но́ги
б) поднима́ть/подня́ть || поднима́ние (воротника и т. п. шерсти - о животных)3) ста́вить/поста́вить стоймя́ (вертикально, торчком)колакны торгызу — ста́вить у́ши торчко́м; насторожи́ться ( о животных)
4) держа́ть, содержа́ть || содержа́ние (на короткое время) где-л.бозауны өйдә торгызу — содержа́ть телёнка до́ма
5) не тро́гать ( оставленные вещи)торгызмыйлар — тро́гают, беру́т (похища́ют)
6) сооружа́ть/сооруди́ть, стро́ить/постро́ить || сооруже́ние, строи́тельство (чего-л.)йорт торгызу — стро́ить/постро́ить дом ( на новом месте)
7) восстана́вливать/восстанови́ть || восстановле́ние -
2 торгызу
гл1. в разн зн поднимать2. ставить (стоймя)3. сооружать, построить4. восстанавливать // восстановление // восстановительный5. держать (в одном месте) -
3 торгызу
1. сущ. восстановление 2. прил. восстановительный -
4 йокыдан торгызу
= йокыдан уяту прям.; перен. буди́ть/разбуди́ть; пробужда́ть/пробуди́ть от сна (спя́чки) -
5 torğızu
-
6 поднять
сов.1) ( кого-что) күтәрү, күтәреп алу; иелеп алу2) ( кого-что) менгерү, күтәрү3) ( кого-что) күтәреп торгызу, аягына бастыру, торгызу4) разг. ( кого-что) (вылечить) аякка бастыру, терелтү5) перен. ( кого-что) кузгату, күтәрү6) ( что) биегәйтү, күтәрү7) ( кого-что) (разбудить) уяту, торгызу8) перен. ( кого-что) күтәрүподнять массы на досрочное выполнение плана — планны срогыннан алда үтәү өчен көрәшкә массаларны күтәрү
9) перен. ( что) арттыру, күтәрү10) перен. ( что) яхшырту; әйбәтләндерү, күтәрү11) ( что) үстерү, күтәрү, яхшырту12) ( что), с.-х. күтәрү, сөрү13) разг. (кого-что) (вырастить, воспитать) тәрбияләп үстерү, аякка бастыру•- поднять глаза
- поднять голову
- поднять голос
- поднять дело
- поднять на высоту
- поднять на должную высоту
- поднять на смех
- поднять оружие -
7 колак
сущ.1) у́хо, у́ши || ушно́йэчке колак — вну́треннее у́хо
уң колак ишетмәү — не слы́шать пра́вым у́хом
колакларны өшетү — отморо́зить у́ши
колак тишү — прока́лывать у́ши
колакларны кайчыландыру — пря́дать (стричь) уша́ми ( о животных)
колак сагызы — ушна́я се́ра
2) слух || слухово́йколакка сак — чу́ткий на слух
сизгер колак — то́нкий на слух
колакка ятышлы җыр — прия́тная на слух пе́сня
колак юлы — слухово́й кана́л
колак сизгерлеге — слухово́е чутьё
3)а) ушко́; ду́жка; см. тж. тоткасамовар колагы — ушко́ самова́ра
чиләк колагы — ведёрная ду́жка; ду́жка ведра́
б) ушко́ ( музыкальных инструментов)бүрекнең колакларын төшерү — опусти́ть нау́шники ша́пки
5) с.-х. пе́рвые молоды́е побе́ги, лепестки́ (злаков, овощей)углан яшьтән, тары колактан беленер — (посл.) сын смо́лоду, про́со по побе́гам узнаётся
6) орео́л вокру́г со́лнца, луны́; вене́ц7) диал. ма́ленький зали́в, зато́н, за́водь ( на реке)•- колак алкасы
- колак бөтәркәсе
- колак ите
- колак йомшагы
- колак казыгыч
- колак чокыгыч
- колак мендәре
- колак пәрдәсе
- колак тешләтү
- колак яфрагы••колагы (колаклары) чыңласын! — будь он помя́нут добро́м! (букв. пусть у него́ звени́т в уша́х - говорится об отсу́тствующих)
колагы үзе белән (үзендә) — у́шки (у́ши) на маку́шке (букв. у́ши его́ при себе́)
колагын (колакны) бору — нарва́ть (натрепа́ть, оборва́ть) у́ши; драть у́ши прост.
колагына (да) алмау (элмәү), колагын да селкетмәү — и (да́же) у́хом не вести́ (повести́); как горо́х об сте́нку
колагын кимерү — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши
колагын тасырайту (торгызу) — навостри́ть у́ши
колагына аю төкергән — медве́дь на́ ухо наступи́л
колагына киртү (киртеп кую, салу, киртләү, киртекләү) — заруби́ть (себе́) на носу́, намота́ть (себе́) на ус, твёрдо усво́ить
колагына киез каплаган (ком утырган), колагына мамык (чүбек) тыккан — туго́й (кре́пкий, кре́пок, тупо́й) на́ ухо
колагына туку — дуть (дуде́ть, петь, напева́ть, труби́ть) в у́ши прост.
колагың ишетсен! — слу́шай хороше́нько, запо́мни!
колагыңны кисеп (йолкып) кулыңа тоттырыр — сорвиголова́
колак артыннан (гына) җибәрү, колак аша (яныннан) уздыру — пропусти́ть ми́мо уше́й
колак асмау — не прислу́шиваться, пропуска́ть ми́мо уше́й
колак асу (салу) — прислу́шиваться; приклони́ть у́хо (слух)
колак ачылу — об улучше́нии, восстановле́нии слу́ха
колак ашау — шепта́ться на́ ухо друг с дру́гом; секре́тничать
колак белән тыңламау — слу́шать кра́ем у́ха
колак исе чыгу — неодобр. употребляется при косвенном замечании тому, кто при своих товарищах шепчется (секретничает) на ухо (букв. па́хнуть уша́ми)
колак итен (колакны) ашау (кимерү, чәйнәү) — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши (кому-л.), пили́ть
колак ишетмәгән (колак ишетмәгән, күз күрмәгән) — неслы́ханный, невероя́тный; ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть
колак йомып утыру (яту) — хло́пать уша́ми
колак кагу — остава́ться с но́сом
колак катылану (кату) — быть глухова́тым (туги́м на́ ухо); огло́хнуть
колак салып (биреп) тыңлау — разве́сить у́ши; во все у́ши слу́шать
колак сасыту (тынчыту) — дуть (наду́ть) и́ли петь (напе́ть) в у́ши (кому-л.)
колак селкетеп утыру — хло́пать уша́ми
колак тону — огло́хнуть
колак тондыргыч (тондырырлык) — оглуши́тельный
колак төбенә тондыру (кундыру, бирү, утырту, ямау) — дать (зае́хать, съе́здить) в у́хо; оглуши́ть прост.
колак чите белән (ишетү) — кра́ем (кра́ешком) у́ха (слы́шать)
колак чыңлау (шаулау) — звене́ть (шуме́ть) в уша́х (в у́хе)
колак яргыч — оглуши́тельный
колакка алу (элү) — во все у́ши слу́шать
колакка каты (авыр) — туго́й на́ ухо; глухова́тый
колакка керерлек сүз — о делово́м, поле́зном сове́те, предложе́нии
колакка салып (киртеп) кую — заруби́ть (себе́) на носу́; намота́ть себе́ на ус
колакка сөйләү — нашёптывать (говори́ть) на́ ухо
колакка сугылу (чагылу, чалыну) — слы́шать кра́ем (кра́ешком) у́ха (одни́м у́хом); дойти́ до слу́ха
колакка тегеләйрәк — тугова́тый (тугова́т) на́ ухо
колакка үткен (җитез) — чу́ткий на слух (на́ ухо)
колакка ятмаганны сөйләү — говори́ть (поро́ть) чушь
колакка ятмау — не понра́виться, быть не по душе́
колакка ятышсыз — ре́жет у́хо, неприя́тный для слу́ха
колакларны сак тоту — держа́ть у́шки на маку́шке, держа́ть у́хо востро́, быть настороже́, начеку́
колакларны томалау — заткну́ть у́ши, не жела́ть слу́шать
колакларны торгызу (тырпайту, кабарту, шәмрәйтү) — навостри́ть (насторожи́ть) у́ши (у́хо, слух); насторожи́ться
колакларын шомарту (шомрайту, торгызу) — пря́дать уша́ми ( о некоторых животных)
колакларына (колак очларына) кадәр кызару — красне́ть до уше́й
(үз) колакларына ышанмау — не ве́рить свои́м уша́м
колакны тондыру (тондырып бетерү) — прожужжа́ть (прогуде́ть, прокрича́ть, протруби́ть) все у́ши
колакны яра (ерта) — ре́жет (дерёт) у́хо
колактан калу (язу) — огло́хнуть; станови́ться/стать глухи́м
колактан колакка — на́ ухо (сказать, говорить, шептать и т. п.)
колактан колакка сөйләшү (сөйләшеп алу) — шушу́каться, шепта́ться
колактан колакка йөртү — нау́шничать, передава́ть слу́хи
колактан сөйрәү (өстерәү), колактан сөйрәп (өстерәп) чыгару — тащи́ть за́ уши (кого-л.), притя́гивать/притяну́ть за́ уши (кого-л.)
- колагына төшерүколактан узу — шутл. перерасти́ (свои́) у́ши
- колагына салу
- колагына тишү
- колак салу
- колак төбендә
- колак төбендә генә
- колакка барып ирешү
- колакка барып җитү
- колакка керү
- колакка кереп калу
- колакка сак
- колаклар тору
- колаклар үрә тору
- колаклары селкенә
- колаклары гына селкенә
- колактан китмәү -
8 восстановительный
-ая; -оеторгызу...ы, яңадан торгызу, аякка бастыру...ывосстановительный период — [хуҗалыкны] торгызу чоры
-
9 восстановить
сов.1) ( что) торгызу, яңадан торгызу, аякка бастыру, төзәтү2) ( кого) кайтару, кире кайтару, кире бирү, кире кую3) ( кого-что) (враждебно настроить) каршы кую; дошманлаштыру, дошманлык тойгысы уяту4) перен. ( кого-что) (воспроизвести) күз алдына китерү, [хәтергә] төшерү, [искә] төшерү -
10 возвести
сов.1) ( что) (поднять глаза) текәү, югарыга күтәрү2) ( что) (соорудить) торгызу, кору, салу, төзү3) (кого-что; во что) күтәрү; (дәрәҗә) бирү4) ( что во что), мат. күтәрү5) перен. ( что на кого-что) ягу, тагу6) ( что к чему) барып тоташу, килеп бәйләнүнекоторые обычаи можно возвести к глубокой древности — кайбер гореф-гадәтләрне тирән борынгылыкка барып тоташа дип карарга мөмкин
•- возвести на трон
- возвести в принцип -
11 возрождение
с1) яңадан торгызу; яңадан туу; яңадан аякка басу; яңадан торгылызу; яңадан аякка бастыру2) ( с прописной) Яңарыш, Ренессанс (Европада урта гасырлардан соң фән, мәдәният, сәнгать үсеп киткән чор) -
12 воссоздать
сов.( что)1) ( создать вновь) яңадан торгызу, яңадан барлыкка китерү2) ( восстановить в памяти) хәтергә китерү, хәтергә (искә) төшерү3) ( творчески воспроизвести) иҗат итү, яңадан торгызу -
13 реконструировать
сов.; несов.( что)1) ( переустроить) реконструкцияләү, реконструкция ясау, яңартып төзү (кору)2) ( воссоздать) торгызу, яңадан торгызу (ясау) -
14 буа
сущ.1) плоти́на; запру́дабуа торгызу — постро́ить плоти́ну
2) пруд || прудово́йбуа буу — пруд пруди́ть
буада су коену — купа́ться в пруду́
буа суы — прудова́я вода́
•••буа буарлык — хоть пруд пруди́ (т. е. очень много)
буасы ертылу — прорва́ться (о чувствах, о чём-л. сдерживаемом)
-
15 йокы
сущ.1) сон, дремо́та, дрёма || со́нный, дремо́тныйиртәнге йокы — у́тренний сон
татлы йокы — сла́дкий сон
йокым ачылды (таралды) — сон прошёл (разве́ялся)
сак йокы — чу́ткий сон
йокы белән тартышу — боро́ться со сно́м
йокы мендәр сорамый — (погов.) для сна поду́шка не тре́буется
ятсам йокы керми, капсам ашым үтми —(погов.) и сон не берёт, и аппети́т пропа́л
йокы тынычлыгы — со́нная (дремо́тная) тишина́
йокы хәлендә булу — быть в дремо́тном состоя́нии
2) спя́чкакышкы йокы — зи́мняя спя́чка ( медведей)
3) перен. сон, спя́чка; поко́й, тиши́наавыл төнге йокыда — дере́вня в ночно́м поко́е
табигать кышкы йокыга талган — приро́да погрузи́лась в зи́мнюю спя́чку
•- йокы аралаш
- йокы артериясе
- йокы бүлмәсе
- йокы даруы
- йокы калу
- йокы калдыру
- йокы капчыгы
- йокы күлмәге
- йокы мәге
- йокы сәгате
- йокы туйдыру
- йокы туймау
- йокы тую выспаться
- йокы үләне
- йокыдан айну
- йокыдан торгызу
- йокыдан уяту
- йокыдан тору
- йокыдан уяну
- йокысын ачу••йокы алмау (кермәү, килмәү) — потеря́ть сон, сон не идёт
йокы базарына китү — засну́ть, усну́ть
йокы изрәтү — см. йокы басу
йокы йөзе күрмәү — ни сна, ни поко́я не вида́ть
йокы качыру — разогна́ть, разве́ять сон (дремо́ту)
йокы китергеч — усыпля́ющий; ску́чный; наводя́щий (навева́ющий) сон ( доклад)
йокы симертү (бүсү, сүтү) — прост. спать мно́го, до́лго
йокы чүлмәге — см. йокы капчыгы 2)
йокыга ою (бирелү) — погружа́ться/погрузи́ться в сон
йокыга сак булу — спать соловьи́ным сном
йокыдан баш чыкмау (айный алмау) — мно́го спать
йокыдан уятып (торгызып) сораганда да (сорасалар да) — в любо́е вре́мя, в любо́й моме́нт
йокың (йокыгыз) тәмле булсын! — прия́тного тебе́ (вам) сна!
- йокы килүйокысы җитү — см. йокы басу
- йокыга талу
- йокыга чуму -
16 йокыдан уяту
-
17 йорт
сущ.1) (жилище, жильё) дом, зда́ние || дома́шний || домо́выйагач йорт — деревя́нный дом
кирпеч йорт — кирпи́чный дом
ата йорты — о́тчий дом
биш катлы йорт — пятиэта́жное зда́ние
йорт салу (күтәрү) — стро́ить дом
йорт торгызу — отстра́ивать дом
йорт хуҗалыгы — дома́шнее хозя́йство
йорт җиһазлары — дома́шняя у́тварь
йорт капкасы — домо́вые воро́та
йорт үрмәкүче — домо́вый пау́к
йорт тычканы — домо́вая мышь
2) как первый компонент русских сложн. сл. домо-йорт биләү — домовладе́ние
йорт салу — домострои́тельство
йорт төзү эше — домострое́ние
йортта үстерелгән — доморо́щенный (конь, виноград)
3) (домашний очаг, хозяйство) дом, семья́бөтен йорт аякка басты — весь дом подня́лся на́ ноги
яхшы хуҗа йорттан түгел, ә йортка ташый — (погов.) хоро́ший хозя́ин не из до́ма, а в дом несёт
хуҗасыз йортта бәрәкәт юк — (посл.) без хозя́ина и дом-сирота́
ызба күрке - хатын, йорт күрке - ир — (посл.) краса́ избы́ - жена́, краса́ до́ма (хозя́йства) - муж
йортызга иминлек бирсен! — мир ва́шему до́му
4) постро́йка, строе́ниезавод йортлары — заводски́е постро́йки (строе́ния)
5) двор, уса́дьбаавылда өч йөз йорт — в дере́вне три́ста дворо́в (уса́деб)
крестьян йорты — крестья́нская уса́дьба
6) (какое-л. учреждение) домбалалар йорты — де́тский дом
мәдәният йорты — Дом культу́ры
Матбугат йорты — Дом печа́ти
сәүдә йорты — торго́вый дом
ял йорты — дом о́тдыха
7) заведе́ние; храмуку йорты — уче́бное заведе́ние
дәвалау йортлары — лече́бные учрежде́ния
фән йорты — храм нау́ки
8) уст. (династия, род, поколение) домРомановлар йорты — дом Рома́новых
9) поэт. страна́, крайБолгар йорты — страна́ Бу́лгар
дошманнарны җиңеп, туган йортка кайтты батырлар — победи́в врага́, в родны́е края́ возврати́лись богатыри́
•- йорт башы
- йорт хуҗасы
- йорт башыннан
- йорт биләүче
- йорт иясе
- йорт карау
- йорт кирәк-яраклары
- йорт әйберләре
- йорт кенәгәсе
- йорт котлау
- йорт кошлары
- йорт куяны
- йорт салучы
- йорт урыны
- йорт хайваннары
- йорт хезмәтчесе
- йорт хезмәтчеләре
- йорт эте
- йорт эшләре
- йорт эшләре китабы
- йорт ябалагы
- йортка ияләштерү
- йортка кергән кияү
- йорттан йортка••йорт итү (көтү) — см. көн итү
йорт тоту — вести́ хозя́йство, хозя́йничать, хозя́йствовать
йортка йокмау — отби́ться от до́ма
йортка керү — стать примако́м
йортка кермәк җан бирмәк — (посл.) примако́м стать - что ду́шу отда́ть
- йорт тумасыйортка кертү — брать/взять в примаки́
-
18 көл
сущ.зола́, пе́пел || зо́льный, пе́пельныйагач көле — древе́сная зола́
тәмәке көле — таба́чный пе́пел
кайнар көл — горя́чий пе́пел; пе́пел с тле́ющими угля́ми
тротуарга көл сибү — посы́пать тротуа́р золо́й
радиоактив көл — радиоакти́вный пе́пел; радиоакти́вные оса́дки
көл селтесе — зо́льная щёлочь
көл өеме — пе́пельная ку́ча
- көл булу- көл хәленә килү
- көл кебек
- көл савыты
- көл суы
- көл төсле
- көл төсендәге
- көл чүплеге
- көлгә әйләндерү
- көлгә әйләнү••көл булып күккә очу — см. көлгә очу
көл йоттыру — обману́ть (кого-л.), подсу́нуть старьё
көл киселү — см. көл кебек булу
көл сипкәндәй булды — как (сло́вно, бу́дто) в во́ду ка́нул
көлдән торгызу — возроди́ть из пе́пла
- көле күккә очукөлдән төймә төю — ма́стер на все ру́ки
- көлен күккә очыру
- көл итү
- көлгә очу -
19 рухилык
-
20 тергезү
перех.1)б) оживля́ть/оживи́ть || оживле́ниев) выле́чивать/вы́лечить || выле́чивание ( больного)2) прост. разводи́ть/развести́ || разведе́ние ( огня в очаге); раздува́ть/разду́ть || раздува́ние (самовара и т. п.)самавыр тергезеп жибәрик — дава́йте, поста́вим самова́р
3) перен.; прост.а) начина́ть/нача́ть || начина́ние (жизни и т. п.)б) восстана́вливать/восстанови́ть || восстановле́ниесм. тж. торгызу
- 1
- 2
См. также в других словарях:
торгызу — 1. (Тору) 2. Берәр урында тоту (күбесенчә кыска вакыт эчендә) 3. Нәр. б. текә, вертикаль, үрә торган хәлгә китерү яка т. 4. Нин. б. бина, корылма һ. б. төзү йорт т. . күч. Берәр оешма, хуҗалык һ. б. ны оештыру, төзү. Яңадан аякка бастыру, харап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кору — ф. I. 1. Тиешле юешлеге, дымы бетеп, артык коры хәлгә килү. Парга әйләнү, юкка чыгу, кибү (су һ. б. ш. тур.) 2. Дым җитмәү сәбәпле шиңү, тереклек итүдән туктау 3. күч. Ябыгу, саргаю 4. күч. Авыру, паралич сугу аркасында тереклек хәлен югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күтәрү — (КҮТӘРЕЛҮ) – Нәр. б. югарыга таба торгызу, вертикаль хәлгә китерү; өскә таба карату. Нәр. б. югарырак итү 2. Төшермичә тоту. Иелеп алу, җыеп алу 3. Куптару, туздыру (тузан, кар һ. б.) 4. Әзер бураны мүкләп өю 5. Кузгату, кую (мәсьәләне) 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
реконструкция — ләү – 1. Яхшырту, камилләштерү максаты белән нәр. б. тамырыннан үзгәртү, яңадан кору, төзү эше 2. Сакланган өлешләре буенча һәм тасвирлауларга нигезләнеп нәр. б. яңадан торгызу, элекке хәленә кайтару эше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ремилитаризация — Коралсызландырылган дәүләтнең хәрби куәтен яңадан торгызу, яңадан коралландыру эше; киресе – ДЕМИЛИТАРИЗАЦИЯ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
реставрация — ләү – 1. Бозылган, тузган, искергән нәрсәләрне (күбесенчә сәнгать әсәрләрен) элекке хәленә кайтару, яңарту эше 2. Элеккеге, бәреп төшерелгән политик стройны яңадан торгызу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тергезү — 1. Үлгәннәргә, үлә башлаганнарга яңадан җан кертү, аларны терелтү (тере итү). Савыктыру, терелтү 2. күч. Сүлпәнләнгән, акрынайган, бетү хәлендә булган берәр процессны, күренешне яңадан җанландырып, көчәйтеп җибәрү. Таркалу хәленә килгән хуҗалык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
терелтү — 1. Авыруны терелдерү, савыктыру 2. Тергезү (1) 3. күч. Җанландыру, торгызу, җан кертү, аякка бастыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
терпәйтү — диал. Тырпайтып үрә торгызу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уяту — 1. Кемнең дә булса йокысын бүлдерү, өзү, йокыдан торгызу, уянырга мәҗбүр итү 2. күч. Нәрсәгә дә булса омтылыш тудыру, активлаштыру эшкә дәрт уяту 3. күч. Берәр төрле хис тудыру, барлыкка китерү тур.) УЯНМАС ЙОКЫ – Үлем … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шәмрәйтү — диал. Сагаю һәм һөҗүмгә әзерләнү билгесе буларак, колакларны торгызу (ат, эт һ. б. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
